Ο ρόλος του Δικαστικού Ψυχολόγου - Πραγματογνώμονα είναι να παρέχει στο δικαστήριο πληροφορίες επιστημονικής φύσεως που βρίσκονται εκτός της εμπειρίας και του πεδίου γνώσεων του δικαστή. Διενέργεια ψυχολογικής πραγματογνωμοσύνης διατάσσεται, είτε μέσω του δικαστηρίου όπου ο ανακριτής με τη σύμφωνη γνώμη του εισαγγελέα διατάσσει την διενέργεια και αναθέτει από τον κατάλογο τον ειδικό επιστήμονα ο οποίος διενεργεί την Ψυχολογική Πραγματογνωμοσύνη. Επιπλέον, ο ψυχολόγος πραγματογνώμονας μπορεί να κληθεί να διεξάγει πραγματογνωμοσύνη, ως Τεχνικός Σύμβουλος, είτε από τον δικηγόρο που αναλαμβάνει την εκάστοτε υπόθεση, είτε από τον εντολέα. Ο επιστήμονας ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στις λίστες των Πραγματογνωμόνων μπορεί να διατελέσει και ως Τεχνικός Σύμβουλος. Διορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 204 ΚΠΔ και δικαιούται να παρίσταται στις εργασίες των πραγματογνωμόνων, να λαμβάνει υπόψη του τα έγγραφα που μπορούν εκείνοι να έχουν και να ζητά πληροφορίες. Επίσης, αφού λάβει αντίγραφα της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης (αρ. 207 ΚΠΔ) συντάσσει αναλυτική χωριστή έκθεση, η οποία περιλαμβάνει και τις παρατηρήσεις για την πραγματογνωμοσύνη. Στην έκθεση του τεχνικού συμβούλου θα πρέπει να διατυπώνονται οι παρατηρήσεις με επιστημονική επιχειρηματολογία και τεκμηρίωση και τα συμπεράσματα που μπορούν να είναι διαφορετικά από εκείνα της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης. Στην Ελλάδα υπάρχει σημαντική απουσία δομημένης εκπαίδευσης και οι επαγγελματίες υγείας αλλά και οι δικαστικοί λειτουργοί δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι πολλές φορές για την αντιμετώπιση ανάλογων εγκλημάτων. 

 

Η πραγματογνωμοσύνη μπορεί να αφορά και υποθέσεις αστικού δικαίου όπως διαχείριση περιουσίας ή διαθήκης, ασφαλιστικές διεκδικήσεις και υποθέσεις αποζημιώσεων. Ακολουθείται η ίδια διαδικασία με τις ποινικές υποθέσεις αλλά βασίζεται στην εκτίμηση των νοητικών λειτουργιών μέσω νευροψυχολογικού ελέγχου και νευροαπεικονιστικών μεθόδων. Συχνή είναι επίσης και η γνωμάτευση γύρω από θέματα αστικής ή ποινικής φύσεως όπως παρένθετης μητέρας, οικογενειακές συγκρούσεις/ διαζύγια, κηδεμονία ανήλικων τέκνων, πράξεις υιοθεσίας, ηθική και ψυχολογική βλάβη.

 

Το Ποινικό Δίκαιο περιλαμβάνει τους νόμους που προβλέπουν την επιβολή κυρώσεων για πράξεις που τους παραβαίνουν. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει υποψία ψυχικής διαταραχής σε άτομα που εμπλέκονται σε πράξεις που παραβαίνουν τους νόμους προκειμένου να διευκολυνθεί η δικαστική διεργασία ορίζεται ψυχιατρική/ψυχολογική πραγματογνωμοσύνη. Ο πραγματογνώμονας καλείται να εξετάσει την ικανότητα του κατηγορούμενου για καταλογισμό (πλήρη ή μερικό) και για τον έλεγχο του εαυτού (αυτορρύθμιση) απέναντι στις πράξεις του. Επιπλέον αξιολογείται ο βαθμός της συνέπειας της ψυχικής διαταραχής προκειμένου να αποφευχθεί η συσσώρευση ψυχικά ασθενών στα δημόσια νοσοκομεία.

 

Ο ψυχολόγος πραγματογνώμονας προκειμένου να διενεργήσει πραγματογνωμοσύνη, χρειάζεται να έχει ειδικές γνώσεις πάνω στην Δικαστική - Ψυχιατροδικαστική Ψυχολογία, Κλινική Ψυχολογία καθώς και την Νευροψυχολογία. Η πραγματογνωμοσύνη αφορά κυρίως την αξιολόγηση της ψυχοπαθολογίας του ατόμου που καλείται να αξιολογηθεί από τον ψυχολόγο.  

 

Το πιο διαδεδομένο εργαλείο που χρησιμοποιείται παγκοσμίως σε δικαστικά και νομικά ζητήματα είναι το Πολυδιάστατο Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας της Μινεσσότα MMPI-2®.Το MMPI-2® είναι τεστ προσωπικότητας για ενήλικες,που αποτελείται από ερωτήσεις τύπου Σωστό-Λάθος, και χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της ψυχοπαθολογίας.  Η χρήση ψυχοδιαγνωστικών μεθόδων σε δικαστικά πλαίσια αποτελεί μια διεθνώς καθιερωμένη πρακτική σε περιπτώσεις όπου οι ψυχολογικοί παράγοντες είναι καθοριστικοί για την εκδίκαση μιας υπόθεσης. Η διεξαγωγή ψυχομετρικής εξέτασης κρίνεται συνήθως απαραίτητη σε υποθέσεις που άπτονται του ποινικού και οικογενειακού δικαίου.  

 

Ενδεικτικές περιπτώσεις δικαστικής χρήσης του MMPI-2®

Αξιολόγηση ψυχοπαθολογίας και της ικανότητας του κατηγορουμένου να παραστεί σε δίκη

Διερεύνηση ψυχοπαθολογίας σε γονείς διαταραγμένων παιδιών και εφήβων

Αξιολόγηση ψυχοπαθολογίας σε κατηγορούμενους για σεξουαλική παρενόχληση

Ψυχολογική προσαρμογή καταδικασθέντων για εγκλήματα

Αξιολόγηση διαταραχής μετατραυματικού στρες σε ατυχήματα

Αποζημίωση για ψυχική οδύνη

Διαζύγια/Επιμέλεια παιδιών

Περιπτώσεις παρένθετης μητέρας

Πράξεις υιοθεσίας.  

 

Η ερμηνεία του αποτελεί το Πιστοποιητικό Ψυχικής Υγείας για Υποψήφιους Δικαστικούς Λειτουργούς. Επιπρόσθετα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προς την αξιολόγηση της ψυχοπαθολογίας προβολικά τεστ.  

 

Στον χώρο μας, πραγματοποιείται και αξιολόγηση της γνωστικής ικανότητας εφήβων και ενηλίκων από το διεθνώς αναγνωρισμένο ψυχομετρικό εργαλείο WAIS-IV. Σε περιπτώσεις σοβαρών υποθέσεων, ζητείται η αξιολόγηση του γνωστικού δυναμικού από τα Ελληνικά Δικαστήρια.  

 

Κατά την διενέργεια ψυχολογικής πραγματογνωμοσύνης χορηγούνται μία σειρά από εξειδικευμένα ψυχομετρικά εργαλεία (διαγνωστικά τεστ) τόσο σε περίπτωση ενήλικης ψυχολογικής πραγματογνωμοσύνης, όσο και σε περιπτώσεις διενέργειας πραγματογνωμοσύνης ανηλίκων. Ο Νευροψυχολογικός έλεγχος θεωρείται απαραίτητος για την διενέργεια πραγματογνωμοσύνης. Σε υποθέσεις σεξουαλικήδ κακοποίησης χορηγείται διεθνώς αναγνωρισμένο Κλινικό - Δικανικό Πρωτόκολλο.

 

Υπηρεσίες Τεχνικού Συμβούλου Δικαστικής Ψυχολογίας Ενηλίκων:

1. Διερεύνηση καταλληλότητας γονέα για ανάθεση επιμέλειας μετά από διαζύγιο

2. Εκτίμηση Πνευματικής Ικανότητας (Καταλογισμός 'Aρθρο 34 &36 Π.Κ)

3. Εκτίμηση Συναισθηματικής Κατάστασης (Καταλογισμός 'Aρθρο 34 & 36 Π.Κ.)

4. Ψυχομετρική Αξιολόγηση Προσωπικότητας (MMPI-2)

5. Ψυχομετρική Αξιολόγηση Προσωπικότητας (TAT, Rorschach)

6. Συμβουλευτική Δικηγόρων σε Οικογενειακές, Ποινικές και Αστικές Υποθέσεις ενηλίκων

7. Αξιολόγηση Νοητικής Ικανότητας σε υποθέσεις που αφορούν Δικαιοπραξίες (Δικαστική Συμπαράσταση)

8. Αποζημίωση για Ηθική Βλάβη

9. Ενδοοικογενειακή Βία

10. Εγκληματική ενέργεια

 

Υπηρεσίες Τεχνικού Συμβούλου Δικαστικής Ψυχολογίας Ανηλίκων:

1. Διερεύνηση συναισθηματικής κατάστασης - σύνδεσης του ανήλικου με κάθε γονέα χωριστά

2. Κλινική αξιολόγηση βαθύτερων συναισθηματικών δυσκολίων (απεικόνιση ψυχικής κατάστασης ανηλίκου)

3. Διερεύνηση αιτήματος ανηλίκου με ποιον γονέα επιθυμεί να διαμένει μόνιμα

4. Υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης - κακοποίησης

5. Υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας

6. Προετοιμασία ανηλίκου για κατάθεση σε δικαστήριο

7. Αξιολόγηση νοητικής ικανότητας

 

Ο ρόλος Δικαστικών Ψυχολόγων με εξειδίκευση στην Παιδοψυχολογία ειναι ανεκτίμητος καθώς μέσω των εκθέσεων τους ο Δικαστής θα αποφασίσει επί ουσιαστικών θεμάτων που επηρεάζουν το παιδί κατά την μετά το διαζύγιο περίοδο. Η προετοιμασία του παιδιού και η μετέπειτα η αξιολόγηση του με προβολικές ψυχομετρικές δοκιμασίες με μορφή παιχνιδιού ενδείκνυνται ώστε να μειωθεί το άγχος και να ενισχυθεί το κλίμα εμπιστοσύνης.

 

Στον χώρο μας διεξάγεται και η προετοιμασία ενός παιδιού εάν πρόκειται να κληθεί να καταθέσει στο δικαστήριο. Η κατάθεση ανηλίκων είναι μια ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία καθώς οι δικαστικοί που αναλαμβάνουν την διαδικασία δεν έχουν καμία εμπειρία γύρω από την συναισθηματική κατάσταση ενός παιδιού και πώς χρειάζεται να το προσεγγίσουν και να θέσουν τα κατάλληλα ερωτήματα, ώστε να μην προκαλέσουν επιπρόσθετο άγχος. Ο Δικαστικός ψυχολόγος αναλαμβάνει να προετοιμάσει το παιδί κατάλληλα ώστε να είναι περισσότερο προσαρμοσμένο ως προς την διαδικασία που θα ακολουθηθεί. Η προετοιμασία του παιδιού γίνεται μέσω εξειδικευμένου οπτικοποιημένου υλικού καθώς και εξειδικευμένου προβολικού παιχνιδιού.

 

 

Μία αναλυτική και εμπεριστατωμένη και καλά τεκμηριωμένη έκθεση ψυχολογικής πραγματογνωμοσύνης, μέσα από την χορήγηση εξειδικευμένων ψυχομετρικών εργαλείων/τεστ, αποτελεί σημαντικότατο έγγραφο προς το δικαστήριο, όπου παρέχει επιπρόσθετες πληροφορίες και γνώσεις στο Δικαστήριο που δεν τις κατέχει. Επιπλέον, είναι πολύ πιθανό στο να συντελέσει σημαντικό τεκμήριο ώστε να αποφευχθεί η κατάθεση ανηλίκου. Πολλές φορές, μία αναλυτική και τεκμηριωμένη έκθεση ενός τεχνικού συμβούλου, λαμβάνεται υπόψη περισσότερο ακόμη και από μία έκθεση πραγματογνώμονα που έχει διοριστεί απο το Δικαστήριο. Το εξειδικευμένο βιογραφικό σημείωμα του πραγματογνώμονα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από το Δικαστηρίο.

 

Στον χώρο μας διεξάγεται ψυχολογική πραγματογνωμοσύνη από εξειδικευμένο ψυχολόγο με μεταπτυχιακή ειδικότητα στην Ιατροδικαστική Ψυχολογία και Μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Εγκληματολογία  (πρακτική άσκηση στις φυλακές του Kent-United Kingdom) και μετεκπαιδεύσεις στην Δικαστική-Ψυχιατροδικαστική Ψυχολογία, στην Εγκληματολογική Ψυχολογία, στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη κρατουμένων και ζητήματα επανένταξης, και στην Εγκληματολογία: Προσέγγιση του  Criminal Profiling,  με πολυετή εμπειρία διενέργειας ψυχολογικής πραγματογνωμοσύνης τόσο στα Ελληνικά Δικαστήρια (Πραγματογνώμονας Πρωτοδικείου Αθηνών, Πειραιά), όσο και ως Τεχνικός Σύμβουλος.

 

Επιπλέον, στον χώρο μας παρέχεται εξειδικευμένη γνώση και ειδικά ψυχομετρικά εργαλεία για την εξακρίβωση/κλινική εξέταση παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης. Επίσης, διεξάγεται πραγματογνωμοσύνη για την εξέταση παιδικού τραύματος, σε πέντε βασικούς τομείς, σωματική κακοποίηση, σεξουαλική κακοποίηση, συναισθηματική κακοποίηση, φυσική παραμέληση και συναισθηματική παραμέληση μέσα από την χορήγηση ειδικών τεστ.