ΔΙΑΧΥΤΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

 

 

Ας μην αναρωτιόμαστε τι σημαίνει αυτισμός, με πολύ απλά λόγια τα παιδιά με αυτισμό αποτελούν τα παιδιά με ιδιαίτερες δυνατότητες, αρκεί να μπορούμε να τις προβάλλουμε προς τα έξω χωρίς να στεκόμαστε πίσω από την ταμπέλα της δυσκολίας.

 

Γνωρίζοντας περισσότερο το φάσμα του αυτισμού, θα λέγαμε ότι τα κύρια κλινικά χαρακτηριστικά της διαταραχής είναι:

 

- απουσία ενσυναίσθσης

- ανώριμη, ακατάλληλη, μονομερής, κοινωνική αλληλεπίδραση

- μικρή ή ανύπαρκτη ικανότητα για δημιουργία κοινωνικών σχέσεων

- στερεότυπος, επαναλαμβανόμενος λόγος - αισθητηριακές ευαισθησίες

- προσήλωση σε συγκεκριμένα θέματα

- αδέξιες, μη συντονισμένες κινήσεις και ιδιόμορφες στάσεις σώματος

 

Όσον αφορά τον επικοινωνιακό τομέα, το παιδί με αυτισμό δεν φαίνεται να επιθυμεί την αλληλεπίδραση με συνομηλίκους, όχι γιατί πραγματικά δεν αποτελεί ανάγκη του όπως μπορεί να φαίνεται σε πρώτο επίπεδο, αλλά γιατί δυσκολεύεται να βρει τον κατάλληλο τρόπο προσέγγισης αλλά και να καταφέρει να διατηρήσει ουσιαστικά την επαφή. Αδυνατεί να κατανοήσει τους κοινωνικούς κώδικες και εμφανίζει πολλές φορές ακατάλληλη κοινωνικά και συναισθηματικά συμπεριφορά. Επιπλέον, οι κινήσεις του μπορεί να είναι αδέξιες και περίεργες προς τους άλλους, μπορεί να παρουσιάζει περιορισμένη χρήση εκφράσεων του προσώπου ή ακατάλληλες εκφράσεις, καθώς και ελλιπή βλεμματική επαφή ή περίεργο και ψυχρό βλέμμα. Δυσκολεύεται αρκετά να μεταφράσει την λεκτική επικοινωνία των άλλων, έχοντας την τάση να αντιλαμβάνεται με πιο κυριολεκτικό τρόπο τα λεγόμενα των άλλων, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται παρερμηνείες στην συναναστροφή και τελικά το παιδί να ματαιώνεται συχνά. Πολλές φορές δυσκολεύεται να προσλάβει τα ποικίλα ερεθίσματα σε μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες, με συνέπεια να πυροδοτείται έντονο άγχος και έτσι η παρέα με τον εαυτό του και η αυτοαπομόνωσή να αποτελούν τρόποι χαλάρωσης και ηρεμίας για το ίδιο.

 

Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, ανέχονται την κοινωνική επαφή μόνο για το διάστημα που τα υπόλοιπα παιδιά παίζουν το παιχνίδι σύμφωνα με τους δικούς τους κανόνες. Μερικές φορές αποφεύγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, όχι απλώς επειδή στερούνται των ικανοτήτων που απαιτεί το ομαδικό παιχνίδι, αλλά επειδή θέλουν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο της δραστηριότητας.

 

Η μεγαλύτερη δυσκολία τους παρουσιάζεται σε πιο αδόμητα πλαίσια που δεν υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες και όρια. Στο σχολικό περιβάλλον, η πιο δύσκολη ώρα για αυτά αποτελεί το διάλειμμα. Συχνά, παρατηρούμε τα παιδιά αυτά την ώρα του διαλλείματος να κάθονται μόνα τους σε μια απομονωμένη γωνία του προαυλίου ή να περιφέρονται μόνα τους παραμιλώντας. Πολλές φορές αποτελούν τα κατάλληλα θύματα για σχολικό εκφοβισμό.

 

Το παιδί με αυτισμό δεν γνωρίζει τους άγραφους κανόνες της κοινωνικής συμπεριφοράς και άθελά του ενδέχεται να πει ή να κάνει πράγματα που προσβάλλουν ή ενοχλούν τους άλλους. Μπορεί να κάνει προσωπικά σχόλια που ανταποκρίνονται μεν στην πραγματικότητα, αλλά πιθανώς είναι προσβλητικά για τον συνομιλητή του. Για τους άλλους θεωρείται απλά το αγενές, αδιάκριτο και κακομαθημένο παιδί. Αυτές οι στιγμές αποτελούν άβολες συναισθηματικά και κοινωνικά και για τον ίδιο τον γονέα.

 

Τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου. Πιο συγκεκριμένα εμφανίζουν δυσκολία στους τομείς της πραγματολογίας, δηλαδή πώς χρησιμοποιούν τον λόγο στο κοινωνικό περιβάλλον, της σημασιολογίας, δηλαδή δεν αναγνωρίζουν ότι μια λέξη μπορεί να έχει περισσότερες από μία σημασίες, και της προσωδίας, δηλαδή ο προφορικός τους λόγος συνοδεύεται από ασυνήθιστη ένταση και περίεργο ρυθμό ή τόνο φωνής.

 

Παρουσιάζουν την τάση να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε ένα συγκεκριμένο θέμα, το οποίο κυριαρχεί στη ζωή και τις συζητήσεις τους, καθώς και η εμμονή τους σε κάποιες μηχανικά επαναλαμβανόμενες συνήθειες. Η ενασχόληση τους με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα, όπου αγγίζει ακόμη και την εξειδίκευση σε κάποιον τομέα, τους κάνουν άξια θαυμασμού, αλλά από την άλλη μεριά εύκολα μπορεί να κουράσουν τον συνομιλητή τους.

 

Οι ρουτίνες τους βοηθούν στην καλύτερη προσαρμογή σε κάθε νέο δεδομένο ή περιβάλλον, καθώς μειώνουν το καθημερινό άγχος και προσδίδουν ασφάλεια.

 

Από την ηλικία περίπου των τεσσάρων ετών, τα παιδιά κατανοούν ότι οι άλλοι άνθρωποι παρουσιάζουν σκέψεις, γνώσεις, συναισθήματα και πεποιθήσεις που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους. Τα παιδιά με αυτισμό φαίνεται να δυσκολεύονται να αντιληφθούν και να αξιολογήσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων. Δυσκολεύονται να μπουν στην θέση του άλλου (μπαίνω στα παπούτσια του άλλου), έχοντας την δυσκολία στην θεωρία του νου. Συνήθως θεωρούν πως η δική τους σκέψη αποτελεί και σκέψη των άλλων με αποτέλεσμα να δημιουργούνται παρερμηνείες στην κοινωνική αλληλεπίδραση.

 

Έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά με αυτισμό είναι πολύ ευαίσθητα σε ορισμένους ήχους και κάποιες μορφές σωματικής επαφής, ενώ εμφανίζουν απουσία ευαισθησίας σε χαμηλά επίπεδα πόνου. Η λειτουργία ενός ή περισσότερων αισθητηριακών συστημάτων έχει επιβαρυνθεί κατά τέτοιον τρόπο που συνηθισμένα ερεθίσματα γίνονται αντιληπτά σε ανυπόφορη ένταση. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα αυτών των ατόμων θεωρείται η ευαισθησία σε ακουστικά και απτικά ερεθίσματα. Σε μερικές περιπτώσεις σχετίζεται με την γεύση και την υφή των τροφών (ιδιαιτερότητες στο φαγητό, περιορισμένες επιλογές), την όσφρηση και την όραση, συγκεκριμένα, στην περίπτωση της ανοχής στην ένταση του φωτός και των χρωμάτων.

 

Για να μπορέσει ουσιαστικά ο γονέας να βοηθήσει το παιδί με αυτισμό πρέπει να κατανοήσει και να εκπαιδευτεί στην δυσκολία του παιδιού του, ώστε να μπορεί να μπει πρώτα ο ίδιος στον δικό του κόσμο. Ας σκεφτούμε ότι το παιδί στο φάσμα του αυτισμού είναι σαν το τρένο που ακολουθεί συγκεκριμένη διαδρομή και δεν παρεκκλίνει από αυτή, γι’ αυτό ο αυτοκινητόδρομος με τις πολλές διακλαδώσεις αποτελεί δύσβατος για τα συγκεκριμένα παιδιά. Όλοι εμείς λοιπόν οφείλουμε να προσπαθήσουμε να διευρύνουμε σταδιακά τους ορίζοντες ενός τέτοιου παιδιού, με απόλυτο σεβασμό στην διαταραχή, προσπαθώντας να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο τις ιδιαίτερες δυνατότητες αυτών των παιδιών, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο και στην καλύτερη εικόνα του εαυτού που είναι καταρρακωμένη από αυτόν τον δικό μας περίεργο, δύσκολο και πολλές φορές αφιλόξενο κόσμο.